Άρθρο των Μιχάλη Κατρίνη – Κώστα Καρτάλη

Ο αντίκτυπος του εξαιρετικά απρόβλεπτου

Δημοσιεύτηκε στο www.aixmi.gr

Τα συμβάντα στην Ιαπωνία επιβεβαιώνουν τη θεωρία των «μαύρων κύκνων» του Ν. Ταλέμπ. Πρόκειται για γεγονότα που πήραν το όνομά τους από τη σπανιότητα των συγκεκριμένων πτηνών και συγκεντρώνουν τρία χαρακτηριστικά: είναι ιδιαιτέρως απρόβλεπτα, έχουν τεράστιες συνέπειες και αφού συμβούν, όλοι έχουν μια εξήγηση σαν να ήταν πράγματι δυνατόν να προβλεφθούν.

Η αλήθεια είναι ότι οι τραγικές εξελίξεις με τους πυρηνικούς αντιδραστήρες στην Ιαπωνία, προκύπτουν μετά από έναν πρωτοφανή σεισμό. Όμως πρόκειται για μια χώρα με συσσωρευμένη εμπειρία δεκαετιών, με ειδική εργασιακή κουλτούρα, με διοίκηση υψηλής ποιότητας, με τεχνολογική αρτιότητα, με απόλυτη διαχειριστική επάρκεια, που παρ’ όλα αυτά δυσκολεύεται να θέσει υπό έλεγχο τους πυρηνικούς της αντιδραστήρες που επλήγησαν όχι από το σεισμικό γεγονός αλλά από δευτερογενή αίτια.

Ανοίγει, κατά συνέπεια, εκ νέου η συζήτηση για την ασφαλή χρήση της πυρηνικής ενέργειας και τη διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων καθώς διαπιστώνεται ότι ο απόλυτος μηδενισμός της απρόβλεπτης μεταβλητής είναι πρακτικά αδύνατος. Και δυστυχώς οι συνέπειες είναι συχνά μη αναστρέψιμες.

Στην Ελλάδα, αν και απόλυτα ορθά η ελληνική Κυβέρνηση δεν υιοθετεί τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας, μόνο προβληματισμό και ανησυχία θα πρέπει να μας προκαλούν τα σχέδια των γειτονικών χωρών για εγκατάσταση μεγάλου αριθμού πυρηνικών αντιδραστήρων.

Η Αλβανία, η Κροατία, τα Σκόπια, η Ρουμανία, η Βουλγαρία με το εξόχως προβληματικό ιστορικό του Κοζλοντούι, το οποίο θα συνεχίσει τη λειτουργία του ως το 2030, προγραμματίζουν να εντάξουν  πυρηνικούς αντιδραστήρες στο ενεργειακό τους πρόγραμμα. Και βεβαίως η γειτονική και τόσο σεισμογενής Τουρκία, που σχεδιάζει δώδεκα νέους αντιδραστήρες, χωροθετημένους ακόμη και πάνω στο άγρυπνο ρήγμα της Ανατολίας.

Είναι βέβαια αυτονόητο, πως οι χώρες αυτές δε διαθέτουν τις ιαπωνικές προδιαγραφές για τη διαχείριση τόσο επικίνδυνων μέσων και παρόμοιων κρίσεων, ούτε συγκρίνονται σε ό,τι αφορά τις συνθήκες εργασίας και το ανθρώπινο δυναμικό.

Όμως στην Ευρώπη, η τραγική Ιαπωνική περιπέτεια έγινε αφορμή για νέο προβληματισμό. Η Γερμανία ήδη κινείται προς την αναστολή της παράτασης ζωής των αντιδραστήρων της ενώ αντίστοιχους προβληματισμούς εκφράζουν πολλές άλλες χώρες ( όπως η Γαλλία και η Ισπανία).

Πολλοί ζητούν την άμεση εγκατάλειψη της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας από όσα Κράτη Μέλη την περιλαμβάνουν στο ενεργειακό τους μοντέλο. Κάτι τέτοιο είναι προφανώς ανέφικτο καθώς θα οδηγούσε σε ενεργειακή κρίση πολλά από τα κράτη αυτά. Όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τη δυνατότητα – αλλά και την υποχρέωση – να διαμορφώσει μία μακροπρόθεσμη στρατηγική απεξάρτησης από την πυρηνική ενέργεια, με παράλληλη διοχέτευση των πόρων της σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Με πρότυπο τον Οδικό Χάρτη για τον χαμηλό άνθρακα ως το 2050, μπορεί να σχεδιαστεί ένας νέος Οδικός Χάρτης για απαλλαγμένη από πυρηνικά Ευρώπη ως το 2050. Ο νέος αυτός Οδικός Χάρτης θα πρέπει να αποτελεί και βασικό κριτήριο για την αξιολόγηση των αιτήσεων των χωρών για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Σε βραχυπρόθεσμο πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να διαμορφώσει ένα νέο σύστημα αυστηρότερων κανόνων που θα διέπει όσους πυρηνικούς αντιδραστήρες συνεχίσουν να λειτουργούν αλλά και να πραγματοποιήσει ένα εκτενές, δεσμευτικό και όχι εθελοντικό, όπως ορισμένες χώρες επιθυμούν, πρόγραμμα «τέστ αντοχής» των πυρηνικών αντιδραστήρων που λειτουργούν σήμερα.

Σε ότι αφορά στη χώρα μας, είναι αναγκαία η λήψη ανάλογων πρωτοβουλιών , με προφανή έμφαση στην πραγματοποίηση «τεστ αντοχής» στους πυρηνικούς αντιδραστήρες που απαντώνται στις γείτονες χώρες.

Όπως αναγκαία είναι η αντίδραση της χώρας μας στο πυρηνικό πρόγραμμα της Τουρκίας, στο όνομα της προστασίας της Μεσογείου από πυρηνικά.  Πιθανή διασπορά ενός ραδιενεργού νέφους από τον προς κατασκευή αντιδραστήρα στο Ακουγιού, στην καρδιά μιας σεισμογενούς περιοχής,  συνεπάγεται άμεσες επιπτώσεις στην Ελλάδα και την Κύπρο  μέσα σε, μόλις, δώδεκα με είκοσι ώρες, υπό συγκεκριμένες μετεωρολογικές συνθήκες.

Ένα τραγικό παιχνίδι της μοίρας, φέρνει τη νέα εποχή της πυρηνικής ενέργειας να ξεκινά και πάλι στην Ιαπωνία. Η νέα εποχή αφορά όλες τις χώρες, ανεξάρτητα αν βρίσκονται εγγύς ή μακράν της Ιαπωνίας.  Το ζητούμενο είναι οι κανόνες που θα διαμορφωθούν όταν σβήσουν τα φώτα της δημοσιότητας στην Ιαπωνία.