Ομιλία μου στην παρουσίαση βιβλίου του Άγγελου Τσιγκρή με τίτλο με τίτλο ”Σεξουαλική Κακοποίηση και Εκμετάλλευση Παιδιών”.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Άγγελο Τσιγκρή για την τιμητική πρόσκληση, κυρίως όμως για τη διάθεσή του να με κάνει συμμέτοχο στη σημερινή παρουσίαση του βιβλίου του, που αφορά το θεσμικό πλαίσιο προστασίας των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση.

Ο ίδιος γνωρίζει το θέμα σε βάθος, καθώς έχει ασχοληθεί με αυτό πάνω από δύο δεκαετίες, τόσο ως νομικός, όσο και κατά τη θητεία του ως βουλευτής.

Με την ολοκληρωμένη μελέτη του, καταφέρνει να κωδικοποιήσει και να αναλύσει τους τρόπους και τα πλαίσια αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, σε διεθνές και εθνικό επίπεδο.

1 στα 5 παιδιά υφίσταται κάποιας μορφής σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση, σύμφωνα με τα στοιχεία του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Αυτός ήταν και ο λόγος που το ΣτΕ εγκαινίασε το 2011 την καμπάνια ‘’1 στα 5’’, την οποία είχα την τιμή να συντονίσω μέχρι και το καλοκαίρι του 2012 με εκδηλώσεις και δράσεις σε όλη τη χώρα.

Και με αυτή την μικρή αλλά πολύτιμη εμπειρία, αλλά κυρίως τη διαχρονική ευαισθησία σε αυτό το ζήτημα, ως πατέρας 2 παιδιών, βρίσκομαι σήμερα ανάμεσά σας, ως ομιλητής.

Για ένα ζήτημα, από τα πιο επώδυνα, πιο σκληρά και πιο συγκλονιστικά, για κάθε πολιτισμένο και ενσυνείδητο άνθρωπο, αλλά πολύ περισσότερο για όλες και όλους όσοι είμαστε γονείς.

Με αυτήν την έννοια, η σημερινή συνάντηση δεν είναι απλώς μια βιβλιοπαρουσίαση, αλλά μια έκκληση για εγρήγορση και ουσιαστική δράση.

Και είναι καθήκον μας, να ενώσουμε τις φωνές και τις δυνάμεις μας, ώστε κάθε παιδί να ζει σε έναν κόσμο, όπου τα δικαιώματα και η ασφάλειά του είναι αναφαίρετα και απόλυτα σεβαστά.

Είμαστε, λοιπόν, απέναντι σε ένα νοσηρό φαινόμενο που δεν γνωρίζει σύνορα, κοινωνικές τάξεις ή εθνικότητες.

Γιατί η αντιμετώπισή του οφείλει να μας ενώνει, ανεξάρτητα από την τοποθέτηση καθενός μας στο πολιτικό και ιδεολογικό φάσμα.

Γιατί είναι θέμα που απαιτεί τολμηρές και δραστικές απαντήσεις.

Γιατί κάθε περίπτωση κακοποίησης και εκμετάλλευσης είναι μια βαθιά προσωπική τραγωδία για το παιδί που υπονομεύει τα θεμέλια της προσωπικής του αξιοπρέπειας, της υγείας και της ευημερίας του.

Όλες οι μελέτες υποστηρίζουν, ότι τα ανθρώπινα δράματα είναι πολλαπλάσια αυτών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Με τα παιδιά με αναπηρία να διατρέχουν 10 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο, όπως και τα παιδιά που βρίσκονται σε ιδρύματα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.

Οι εκτιμήσεις κατά την περίοδο της πανδημίας έκαναν λόγο για τετραπλασιασμό των περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών.

Τον Ιούλιο του 2023, το Χαμόγελο του Παιδιού ανακοίνωσε ότι η συχνότητα καταγγελιών παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης είχε φτάσει σε απίστευτο αριθμό: μία καταγγελία κάθε τέσσερις ημέρες.

Το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού μιλάει για ένα σεξουαλικά κακοποιημένο παιδί σε κάθε σχολική τάξη, κατά μέσο όρο.

Όλα αυτά αναδεικνύουν ένα μεγάλο και διπλό έλλειμμα:

Έλλειμμα κοινωνικό, εφόσον μια πληθώρα τέτοιων περιστατικών είτε παραμένουν αθέατα, είτε δεν καταγγέλλονται.

Ένα στα τρία παιδιά δε μιλούν ποτέ για τη σεξουαλική κακοποίηση που έχουν υποστεί, η οποία στο 90% των περιπτώσεων προέρχεται από το στενό συγγενικό ή φιλικό περιβάλλον.

Έλλειμμα της Ελληνικής Πολιτείας, η οποία έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική στην εφαρμογή μέτρων προστασίας της παιδικής και εφηβικής ηλικίας από τέτοια φαινόμενα.

Και φυσικά ο συγγραφέας παραθέτει όλο το νομικό οπλοστάσιο που η πολιτεία διαθέτει για την αντιμετώπιση της κακοποίησης, το οποίο δεν εφαρμόστηκε αποτελεσματικά, όπως πχ. ο Ν.2447/1996

Η ευθύνη ανήκει συνολικά και διαχρονικά στο πολιτικό σύστημα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ η χώρα μας ήταν από τις πρώτες που υπέγραψε το 2008 τη Σύμβαση  του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των παιδιών ενάντια στη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση των παιδιών, γνωστή ως Σύμβαση Λανζαρότε, αποτελεί ουραγό στην εφαρμογή της.

Η Ελλάδα, είναι δυστυχώς η μία από τις τρεις χώρες-μαζί με τη Ρωσία και τη Βόρεια Μακεδονία- που δεν έχει ακόμη απαντήσει στο σχετικό ερωτηματολόγιο που της εστάλη από την Επιτροπή παρακολούθησης.

Ενδεικτικά αναφέρω συστάσεις και παρατηρήσεις της επιτροπής παρακολούθησης, 1 χρόνο πριν.

• Ενίσχυση της εκπαίδευσης τόσο σε παιδιά όσο και σε επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή με παιδιά, σχετικά με τα ρίσκα της ψηφιακής εποχής και της αυτοπαραγωγής σεξουαλικού υλικού.
• Βελτίωση στην παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών για την υποστήριξη των παιδιών που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης στο διαδίκτυο
• Αναθεώρηση του νομικού πλαισίου, ώστε να μην διώκονται τα παιδιά για κατοχή ή διαμοιρασμό αυτοπαραγόμενων σεξουαλικών εικόνων υπό συγκεκριμένες συνθήκες.
• Βελτίωση της συνεισφορά της Ελλάδας στη βάση δεδομένων της ICSE της Interpol για την ταυτοποίηση των θυμάτων.

Η Σύμβαση Λανζαρότε είναι από τις βασικές θεσμικές παρεμβάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως σημειώνει και ο Άγγελος Τσιγκρής.

Μία συνεισφορά, λοιπόν, του βιβλίου είναι ότι αποτελεί ένα ζωντανό οδηγό, ένα βιβλίο αναφοράς, ένα εργαλείο τελικά, με τη χρήση του οποίου μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις προκλήσεις, να διακρίνουμε τις αδυναμίες, να διαπιστώσουμε την πορεία εφαρμογής των κατευθύνσεων τόσο της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης, όσο και της Οδηγίας 2011/93 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Το ζητούμενο για τη χώρα μας είναι να και να διαμορφώσει ένα συνεκτικό και αποτελεσματικό σύστημα παιδικής προστασίας με διεπιστημονική προσέγγιση και αυτοματοποιημένα πρωτόκολλα αντιμετώπισης.

Προϋπόθεση, να ξεπεράσει τις παθογένειες και τις αδυναμίες της.

Μια από αυτές τις αδυναμίες είναι ότι το Εθνικό Σχέδιο Δράσης, το οποίο ψηφίστηκε το 2022, ενώ περιλαμβάνει μια σωστή δέσμη μέτρων, δεν θέτει προτεραιότητες στους στόχους, ούτε εξασφαλίζει τα απαραίτητα εργαλεία σε ανθρώπινο δυναμικό, δομές και πόρους, ώστε να έχουμε άμεσα και μετρήσιμα αποτελέσματα.

Θα λέγαμε ότι το μοναδικό χειροπιαστό αποτέλεσμα ήταν η αυστηροποίηση του ποινικού κώδικα.

Ωστόσο, αυτή η αλλαγή, χωρίς τις απαραίτητες δράσεις πρόληψης και χωρίς τη στελέχωση των κοινωνικών υπηρεσιών, δεν συνιστά λύση στο πρόβλημα.

Μια δέσμη μέτρων και συγκεκριμένων δράσεων θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να περιλαμβάνει:

Α.Ειδικό πρόγραμμα πρόληψης σε όλα τα σχολεία με δημιουργία αυτοτελούς κοινωνικής υπηρεσίας σε κάθε σχολική μονάδα, στελεχωμένης με κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους.

• Τα παιδιά πρέπει να μάθουν πώς να προστατεύουν τον εαυτό τους και το σώμα τους.
• Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να μάθουν πώς να αναγνωρίζουν την κακοποίηση.

Β.Δημιουργία δημόσιων διεπιστημονικών κέντρων, όπου το παιδί–θύμα σεξουαλικής βίας και η οικογένειά του θα τυγχάνουν υποστήριξης από εξειδικευμένη ομάδα.

Γ.Κατάθεση των παιδιών σε ασφαλές και φιλικό περιβάλλον σε συνεργασία με τις δικαστικές αρχές και μείωση στον ελάχιστο δυνατό αριθμό – ιδανικά σε μία – των καταθέσεων από το παιδί-θύμα, ώστε να εξαλειφθεί η δευτερογενής κακοποίηση που μπορεί τελικά να οδηγήσει και σε ανάκληση της αρχικής κατάθεσης.

Δ.Προστασία, με τη συνδρομή του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου, των ευαίσθητων προσωπικών στοιχείων των παιδιών, που παραβιάζονται σε ένα ανθρωποφαγικό τηλεοπτικό περιβάλλον.

Ε.Ενίσχυση του προληπτικού και εγγυητικού ρόλου των εισαγγελέων ανηλίκων και στελέχωση των εισαγγελιών με κοινωνικές υπηρεσίες

ΣΤ.Σύσταση τμημάτων παιδικής προστασίας και συμβουλευτικού σταθμού παιδιού, εφήβου και οικογένειας στους ΟΤΑ.

Τέλος, και αυτό είναι κάτι που τονίζει ιδιαίτερα το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, κανένα κακοποιημένο παιδί δεν θα πρέπει να διαμένει σε νοσοκομείο ή σε ίδρυμα, εφόσον το 85% των περιπτώσεων θα κακοποιηθεί σωματικά και το 25-30% σεξουαλικά.

Αντίθετα, θα πρέπει να στηριχθούν η αναδοχή και η τοποθέτηση σε οικογένεια του παιδιού που θα απομακρυνθεί από τους γονείς του.

Τελικός στόχος όλων αυτών είναι να δράσουμε αποφασιστικά, ώστε να διασφαλίσουμε απόλυτα και χωρίς εκπτώσεις την παιδική προστασία.

Με προτεραιοποίηση, με ενίσχυση σε ανθρώπινο δυναμικό και δομές, με συνεχή αξιολόγησή του σχεδίου δράσης. Κάτι που σήμερα δεν υπάρχει.

Όχι να περιμένουμε τις αξιολογήσεις από τους διεθνείς οργανισμούς να επισημαίνουν τις ελλείψεις και να προβαίνουν σε συστάσεις.

Είναι ευθύνη όλων μας

Είναι στο χέρι όλων μας

Είναι προτεραιότητα.

Όλα αυτά τα αναγκαία βήματα, με την θεσμική θωράκιση που τα περιβάλλει, τα τονίζει ο συγγραφέας στο βιβλίο του.

Ίσως ένας από τους πλέον κατάλληλους για το συγκεκριμένο θέμα, από μια πολλαπλή σκοπιά: ανθρώπινη νομική, πολιτική.

Θα ήθελα και πάλι να ευχαριστήσω τον Άγγελο τον Τσιγκρή γι’ αυτήν την πρόσκληση, να τον συγχαρώ για τον αγώνα και την προσπάθειά του, για τον χρόνο που έχει αφιερώσει στην παιδική προστασία όλα αυτά τα χρόνια και να του ευχηθώ το βιβλίο του να είναι καλοτάξιδο.